D Vitamini Eksikliği Neden Kaynaklanır?

Kalsiyum ve fosfor emiliminde görev alan D vitamini; güneş ışığından, bazı yiyeceklerden ve takviyelerden elde edilebilir. D vitamini, kemik sağlığından bağışıklık sistemine pek çok alanda rol oynar; bu nedenle vücutta yeterli miktarda bulunması önem taşır. Yetersiz güneş ışığı, beslenme bozuklukları, yaşam tarzındaki değişiklikler gibi nedenlerden D vitamini eksikliği oluşabilir.

D Vitamini Eksikliği Neden Olur?

• Güneş ışığı yetersizliği,
• Beslenme eksiklikleri,
• Yaş ve cilt rengi,
• Kronik sağlık sorunları,
• İlaç kullanımı,
• Fazla kilolu olmak,
• Zayıflama ameliyatları,
• Böbrek ve karaciğer hastalıkları,
• Vücudun artan d vitamini ihtiyacı d vitamini eksikliğine neden olabilir.

D vitamini eksikliği, vücudun güneş ışığından yeterince yararlanamaması, beslenme alışkanlıkları ve bazı sağlık sorunları nedeniyle ortaya çıkabilen yaygın bir durumdur. Bu vitamin, kemik ve bağışıklık sağlığı gibi birçok önemli fonksiyonda rol oynar.

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği

25 OH vitamin D düzeyi: 20 ng/ml ve üzeri normal/yeterli, 10–20 ng/ml arası D vitamini yetersizliği, 10 ng/ml’nin altı D vitamini eksikliği olarak tanımlanır. Kemik dışı etkileri için ise D vitamininin 30 ng/ml üzerinde olması tercih edilir.

Kaynak: www.temd.org.tr

Güneş Işığı Yetersizliği

D vitamini, vücutta güneş ışığındaki UVB ışınlarının etkisiyle doğal olarak üretilir. Ancak kapalı alanlarda fazla vakit geçirenler, yoğun güneş koruyucu kullananlar ya da güneşin yetersiz olduğu bölgelerde yaşayanlar yeterli d vitamini üretemez.

Güneş ışığı, en etkili D vitamini kaynağıdır. Cilt rengine göre haftada en az üç kez 15 ila 45 dakika aralığında güneşlenmek önerilmektedir. Tüm bu bilgilere ek olarak, güneş kremleri UV ışınlarını engelleyerek cildin D vitamini üretimini azaltabilir. Özellikle kısa süreli güneşe çıkıldığında cildin güneş alması D vitamini açısından faydalı olacaktır.

Çalışma: Holick, M. F., & Chen, T. C. (2008). Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences.

Bulgular: Bu çalışma, güneş ışığına maruz kalmanın D vitamini seviyeleri üzerindeki etkisini ve dünya genelinde yetersiz güneşe maruz kalmanın yaygın sağlık sorunlarına yol açabileceğini incelemektedir.

Kaynak: American Journal of Clinical Nutrition.

Beslenme Eksiklikleri

D vitamini bakımından zengin gıdaların az tüketilmesi eksikliklere yol açabilir. Yağlı balıklar, yumurta sarısı, yenilebilir mantarlar ve zenginleştirilmiş süt ürünleri, d vitamini kaynağıdır. Bu gıdaların diyetinizde yeterince yer almaması d vitamini neden yükselmez sorusuna yanıt olabilir.

Çalışma: Ovesen, L., Andersen, R., & Jakobsen, J. (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular reference to European countries.

Bulgular: Çalışma, D vitamini açısından zengin gıdaların tüketiminin D vitamini düzeylerini korumadaki rolünü ve özellikle Avrupa ülkelerindeki D vitamini yetersizlik oranlarını analiz etmektedir.

Kaynak: Proceedings of the Nutrition Society.

Yaş ve Cilt Rengi

Yaşlanma, cildin d vitamini üretme kapasitesini düşürür. Ayrıca koyu ten rengine sahip bireylerde melanin miktarının yüksek olması, d vitamini üretimini yavaşlatır.

Çalışma: Webb, A. R., & Holick, M. F. (1988). The role of sunlight in the cutaneous production of vitamin D3.

Bulgular: Bu çalışma, yaşlanmanın ve farklı cilt tonlarının D vitamini üretimi üzerindeki etkisini incelemektedir. Özellikle koyu ten rengine sahip bireylerde melanin miktarının D vitamini üretimini nasıl yavaşlattığına dair bulgular sunmaktadır.

Kaynak: Annual Review of Nutrition.

Kronik Sağlık Sorunları

Bazı sağlık sorunları d vitamini emilimini veya üretimini etkileyebilir. Özellikle böbrek ve karaciğer hastalıkları, d vitamini metabolizmasını bozarak eksikliğe yol açabilir. Aynı şekilde sindirim sistemi bozuklukları da d vitamini emilimini zorlaştırır.

Çalışma: Dusso, A. S., Brown, A. J., & Slatopolsky, E. (2005). Vitamin D.

Bulgular: Bu çalışma, böbrek ve karaciğer hastalıklarının D vitamini metabolizmasını nasıl etkilediğini ve sindirim sistemi bozukluklarının vücudun D vitaminini emme kapasitesini nasıl düşürdüğünü detaylandırmaktadır.

Kaynak: American Journal of Physiology – Renal Physiology.

İlaç Kullanımı

Kortikosteroidler, bazı antiepileptik ilaçlar ve kilo kontrolünde kullanılan bazı ilaçlar d vitamini seviyelerini düşürebilir. Bu tür ilaçların uzun süreli kullanımı, vücutta d vitamini eksikliğine neden olabilir.

Çalışma: Rizzoli, R. (2014). Vitamin D supplementation: upper limit for safety revisited?

Bulgular: Bu çalışma, bazı kortikosteroid ve antiepileptik ilaçların uzun süreli kullanımının D vitamini düzeylerini nasıl düşürebileceğini araştırmaktadır.

Kaynak: Aging Clinical and Experimental Research.

Fazla Kilolu Olmak

Vücut kitle indeksinin 30 ve üzerinde olması D vitamini eksikliğine neden olabilir. Vücuttaki yağ hücreleri D vitaminini izole ederek salınımını engeller; bu nedenle obez bireylerin daha fazla D vitamini takviyesine ihtiyacı olabilir.

Çalışma: Wortsman, J., Matsuoka, L. Y., Chen, T. C., Lu, Z., & Holick, M. F. (2000). Decreased bioavailability of vitamin D in obesity.

Bulgular: Çalışma, obez bireylerde D vitamini biyoyararlanımının düştüğünü ve bu bireylerin daha fazla D vitamini takviyesine ihtiyaç duyabileceğini ortaya koymaktadır.

Kaynak: American Journal of Clinical Nutrition.

Zayıflama Ameliyatları

Mide küçültme veya gastrik bypass gibi cerrahi işlemler, bağırsakların besin emilimini azaltarak D vitamini eksikliğine yol açabilir.

Çalışma: Goldner, W. S., Stoner, J. A., Thompson, J., Taylor, K., Larson, L., Erickson, J., & McBride, C. (2009). Prevalence of vitamin D insufficiency and deficiency in morbidly obese patients.

Bulgular: Mide küçültme ameliyatı geçiren bireylerde bağırsakların besin emilimindeki düşüş ve bunun D vitamini eksikliğine yol açma riskleri incelenmektedir.

Kaynak: Obesity Surgery.

Böbrek veya Karaciğer Hastalıkları

Böbrek ve karaciğer hastalıkları, D vitaminini kullanılabilir forma dönüştüren enzimlerin üretimini azaltır. Bu nedenle, bu organlarda işlev bozukluğu olan kişiler D vitamini eksikliği yaşayabilir.

Çalışma: Wolf, M., Shah, A., Gutierrez, O., & Smith, K. (2007). Vitamin D and cardiovascular disease risk reduction in chronic kidney disease.

Bulgular: Bu çalışma, kronik böbrek hastalıklarında D vitaminini kullanılabilir forma dönüştüren enzimlerin eksikliğinin D vitamini yetersizliğine nasıl yol açtığını ele almaktadır.

Kaynak: Kidney International.

Vücudun Artan D Vitamini İhtiyacı

Gebelik veya obezite gibi durumlar, vücudun D vitamini ihtiyacını artırabilir. Bu durumlarda, takviye yapılmadığında eksiklik gelişebilir.

Çalışma: Bodnar, L. M., Catov, J. M., Zmuda, J. M., Cooper, M. E., Parrott, M. S., Roberts, J. M., & Simhan, H. N. (2007). Maternal serum 25-hydroxyvitamin D concentrations and the risk of preeclampsia.

Bulgular: Çalışma, gebelik sürecinde artan D vitamini ihtiyacının ve eksiklik riskinin preeklampsi gibi sağlık sorunlarıyla ilişkisini araştırmaktadır.

Kaynak: American Journal of Obstetrics and Gynecology.