Kanda Demir Fazlalığının Yaygın Nedenleri
Vücudumuz için hayati öneme sahip olan demir, vücuda oksijen taşımada görev alır ve enerji üretimi ile bağışıklık sisteminin işleyişinde rol oynar. Belirli sebeplerden ötürü kan değerlerinde referans aralığının üzerinde demir oranları saptanabilir, bu duruma demir yüksekliği adı verilir. Demir fazlalığı vücut işleyişinde bazı istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Vücutta demir yüksekliğine neden olan birçok faktör olabilir.
Bilinçsiz demir takviyesi kullanımı, kan hastalıkları ve hemokromatoz hastalığı bu faktörlerin başında sayılabilir. Bu içeriğimizde bazı bilimsel çalışmalar eşliğinde kanda demir yüksekliğinin ne olduğunu, belirtilerini ve nedenlerini ele alacağız.
En doğru bilgiler ve sağlıklı sonuçlar için uzman doktor desteği alınız. İçeriğimizde yer alan bilgiler reçete niteliği taşımaz. Sağlıklı günler dileriz…
Demir Yüksekliği Nedir?
Demir yüksekliği, yaş ve cinsiyete bağlı olarak vücudun ihtiyacından fazla kanda demir birikmesi durumudur. Kandaki demirin referans aralığında olması, genel sağlık açısından önemlidir. Ancak demir seviyeleri herhangi bir sebepten artarsa ve değer aralığının üzerine çıkarsa bu durum kanda demir fazlalığı veya demir yüksekliği olarak adlandırılır. Normal şartlarda vücut, ihtiyacı kadar demiri kullanır ve geri kalanını vücuttan atar. Ancak bazı genetik faktörler veya yaşam tarzı değişiklikleri vücutta demir birikmesine yol açabilir.
Peki, demir yüksekliği nasıl anlaşılır ve tespit edilebilen yaygın belirtileri neler olabilir? Demir yüksekliği çoğunlukla aşağıdaki semptomlarla kendini gösterebilir:
- Düzensiz kalp ritmi (aritmi)
- Karaciğer rahatsızlıkları
- Kronikleşen karın ağrısı
- Eklem ağrıları
- Saç dökülmesi
- Ani kilo kaybı
- Cilt renginde değişimler
- Yorgunluk ve halsizlik
- Huzursuzluk
Demir Yüksekliği Neden Olur?
Demir yüksekliği genellikle genetik faktörler veya yüksek oranda demir alımından kaynaklanır. Bununla birlikte çeşitli sağlık sorunları da ferritin miktarının yani demirin yükselmesine neden olabilir. İnflamatuar hastalıklar, lenfoma, karaciğer rahatsızlıkları, hipertiroidizm gibi rahatsızlıklar kandaki demir seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Ayrıca bilinçsiz şekilde (aşırı dozda) demir takviyesi almak demir yüksekliğine yol açabilir.
Demir fazlalığı durumunun başlıca, saptanabilen yaygın nedenlerini şu şekilde özetleyebiliriz:
- Hemokromatozis (Hemokromatoz)
- Sık kan nakli
- Kan ve karaciğer hastalıkları
- Bilinçsiz demir takviyesi alımı
Hemokromatozis (Hemokromatoz)
Kalıtsal bir hastalık olan hemokromatoz (demir metabolizması bozukluğu) vücudun çok fazla demir emmesine neden olur. Bu hastalığa sahip kişiler, alınan demiri vücuttan yeterince hızlı bir şekilde atamaz ve bu da demirin organlarda birikmesine neden olur.
Hemokromatoz, ülkemizde çok rastlanan bir hastalık değildir, nadir olarak görülür. Bu hastalık kalıtsal olarak kabul edilse de sonradan da gelişebilir. Kontrol altında tutulması gerekebilen bir rahatsızlıktır.
Açıklama: Hemokromatoz, kalıtsal bir hastalık olup, vücudun gereğinden fazla demir emmesine neden olur. Demirin vücutta depolanması özellikle karaciğer, kalp ve pankreas gibi organlara zarar verir.
Kaynaklar
- Olynyk, J. K., & Cullen, D. J. (2016). Hemochromatosis: Diagnosis and management. Australian Family Physician, 45(6), 358-361.
- European Association for the Study of the Liver. (2010). EASL clinical practice guidelines for HFE hemochromatosis. Journal of Hepatology, 53(1), 3-22.
Sık Kan Nakli
Kan nakli yapılması durumunda vücuda fazladan demir girer. Eğer bu durum sık tekrar ederse, vücut demir fazlasını işleyemeyebilir.
Açıklama: Sık yapılan kan nakilleri, vücutta demir yükünün artmasına neden olabilir. Özellikle talasemi gibi kronik kan hastalıklarında, bu durum sık görülür. Kan nakli ile alınan fazla demir, zamanla vücutta birikir ve çeşitli organlarda hasara yol açabilir.
Kaynak: Porter, J. B., & Garbowski, M. W. (2013). Iron overload in transfusion-dependent patients. Hematology, 2013(1), 447-457.
Kan ve Karaciğer Hastalıkları
Karaciğerin işlevini tam olarak yerine getirememesi durumunda, demir metabolizması bozulabilir ve kanda demir seviyeleri yükselebilir.
Açıklama: Karaciğerin normal fonksiyonunu kaybetmesi durumunda demir metabolizması bozulur ve bu da kanda demir yüksekliği ile sonuçlanır. Ayrıca lösemi, lenfoma ve hemofili gibi kan hastalıkları da demir seviyesinin artmasına neden olabilir. Bu hastalıklarda, kan hücrelerinin üretim ve yıkım süreçlerinde bozukluklar olduğu için demir birikimi görülür.
Kaynak:
- Kowdley, K. V. (2004). Iron, hemochromatosis, and hepatocellular carcinoma. Gastroenterology, 127(5), S79-S86.
- Andrews, N. C. (1999). Disorders of iron metabolism. New England Journal of Medicine, 341(26), 1986-1995.
Bilinçsiz Demir Takviyesi Alımı
Bilinçsiz bir şekilde vücudun ihtiyacından fazla dozda demir takviyesi almak demir yüksekliğine sebep olabilir. Demir eksikliğinden şüphe ediyorsanız, bir doktora danışarak, doktorunuzun önerdiği süre boyunca demir takviyesi alabilirsiniz.
Demir takviyeleri yalnızca doktor onayı ile gerekli görülen dozda ve sürede kullanılmalıdır.
Açıklama: Demir eksikliği şüphesiyle doktor önerisi olmadan alınan demir takviyeleri, vücutta toksik seviyelere ulaşabilir. Bu durum demir fazlalığına yol açabilir ve özellikle karaciğer, kalp ve pankreas gibi organlarda hasara neden olabilir. Demir takviyeleri, yalnızca doktor gözetiminde ve belirli sürelerle kullanılmalıdır.
Kaynak:
- Barton, J. C., & McDonnell, S. M. (1999). Hemochromatosis and iron overload: From bench to bedside. New England Journal of Medicine, 341(9), 725-732.
- Andrews, N. C. (2000). Iron homeostasis: Insights from genetics and animal models. Nature Reviews Genetics, 1(3), 208-217.
Demir Yüksekliği Belirtileri
Demir fazlalığı belirtileri, vücutta demirin biriktiği organlara ve kişiye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İşte tespit edilebilen en yaygın demir yüksekliği belirtileri:
- Yorgunluk ve Halsizlik: Aşırı demir birikimi, enerji üretimindeki dengeyi bozabilir ve sürekli yorgun hissetmenize neden olabilir.
- Karaciğer Büyümesi: Karaciğerde biriken demir, organın fonksiyonlarını etkileyerek karaciğer büyümesine (hepatomegali) yol açabilir.
- Eklem Ağrıları: Demir birikimi, eklemlerde inflamasyona neden olabilir ve bu da eklem ağrılarına yol açabilir.
- Deri Renginde Değişiklikler: Cildin gri veya bronz bir renge bürünmesi, demir fazlalığının tipik bir belirtisi olabilir.
- Kalp Problemleri: Uzun vadede demir fazlalığı kalp yetmezliği, düzensiz kalp atışları ve diğer kalp sorunlarına yol açabilir.
Yaş, cinsiyet ve sağlık öyküsüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir; kesinlik bildirmez.
Kanda Demir Yüksekliği Nasıl Düşürülür?
Kandaki demir seviyesini kontrol altına almak, bazı sağlık problemlerinin önüne geçmek açısından kritik öneme sahiptir. Kandaki demiri ne düşürür, sorusunun cevabına yönelik hem tıbbi tedaviler hem de diyet önerilerini gözetmek önemlidir. Bu gibi tavsiyeler hakkında sağlık profesyoneli görüşü almanız gereklidir.
- Flebotomi (Kan Alma): Doktor kontrolünde gerçekleştirilen bu yöntemle, fazla demirin vücuttan atılması sağlanır. Genellikle kalıtsal hemokromatoz tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir.
- Şelasyon Tedavisi: Bu tedavi yöntemi, demirin vücutta bağlanarak idrar yoluyla atılmasını sağlar. Demir seviyeleri normalden fazla derecede yüksek olan kişilerde uygulandığı bilinmektedir.
- Diyet Düzenlemeleri: Demir fazlalığı olanlar ne yemeli ve demir fazlalığı olanlar ne yememeli sorularına verilecek cevaplar, kanda demir yüksekliğinin kontrol edilmesinde önemli bir rol oynar. Demir yüksekliğine bağlı beslenme yöntemi diyetisyen gözetiminde düzenlenmelidir.
Yaş, cinsiyet ve sağlık öyküsüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir; kesinlik bildirmez.
Demir Yüksekliği Zararları: Nelere Yol Açar?
Demir yüksekliği zamanla vücutta birikerek karaciğer ve kalp başta olmak üzere çeşitli organlara zarar verebilir. İşte demir fazlalığının neden olabileceği bazı sağlık sorunları:
- Demir karaciğerde birikerek siroza ve karaciğer kanserine yol açabilir.
- Demirin kalp kasında birikmesi, kalp yetmezliği ve aritmilere neden olabilir.
- Pankreasta biriken demir, insülin üretimini etkileyerek diyabete yol açabilir.
- Eklemlerde biriken demir, artrit benzeri semptomlara neden olabilir.
- Demir yüksekliği erkeklerde ereksiyon sorunlarına yol açabilir.
- Kadınlarda ise regl sorunları görülebilir.
- Kandaki demir seviyesinin yüksek olması adrenal (böbreküstü) bezlere zarar verebilir.
- Ciltte renk değişimlerine neden olabilir.
Yaş, cinsiyet ve sağlık öyküsüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir; kesinlik bildirmez.
Demir Yüksekliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Demir Yüksek Olursa Ne Olur?
Demir yüksekliği; kalp, karaciğer ve pankreas gibi organlara zarar verebilir. Uzun vadede kalp yetmezliği, diyabet, karaciğer hastalıkları gibi bazı sağlık sorunlarına yol açabilir.
Demir Düşürmek İçin Ne Yemeli?
Kandaki demir oranını düşürmek için süt ürünleri, tam tahıllar ve fitat içeren besinler tercih edilebilir.
Çok Çay İçmek Demiri Düşürür Mü?
Evet, çay ve kahvede bulunan tanen maddesi demir emilimini azaltabilir. Bu nedenle, özellikle yemeklerden hemen sonra çay veya kahve içmek, gıdalardaki demirin emilim oranını düşürebilir.
Limon Kandaki Demiri Düşürür Mü?
Limon gibi C vitamini içeren gıdalar (örneğin turunçgiller) demir emilimini artırabilir. Bu yüzden eğer doktor uygun görürse demir fazlalığı olan kişilerin limon tüketimini sınırlaması gerekebilir.
Maden Suyu Demiri Düşürür Mü?
Maden sularının içerisinde demir de dahil olmak üzere birçok mineral yer alır. Bu minerallerin oranları ise markaya göre farklılık gösterebilir. Dolayısıyla maden suyu doğrudan demiri düşürür denilemez.
Demir Eksikliği Neden Olur?
Demir İçeren Besinler Listesi – Demir Depolarınızı Dolduran 10 Yiyecek
Blog sayfamızda sağlıklı yaşam, diyet ve kişisel bakım konularını kapsayan yazılar genel bilgilendirme amaçlıdır. Kategoride çeşitli hastalıklar için evde bitkisel çözüm önerileri, besleyici fonksiyonel gıda takviyeleri, doğal cilt ve saç bakımı maskesi tarifleri ile uygulanışları, kilo kontrolüne yardımcı diyet listeleri ve sağlıklı beslenme programları yer almaktadır. İlgili besinin, ürünün ya da diyet listesinin etkileri her bünyede değişkenlik gösterebilir. Yazı yayına alındıktan sonra, zaman içerisinde güncelliğini ve geçerliliğini yitirebilir. Sunmuş olduğumuz bilgiler hiçbir zaman doktor teşhisinin yerini tutmaz, reçete niteliği taşımaz. Bilgileri uygulamadan önce alanında uzman görüşü almanızı tavsiye eder; aksi durumda oluşabilecek yan etkilerden sitemizin sorumlu tutulamayacağını önemle hatırlatırız.
