Chia Tohumu Nedir?
Chia tohumu; omega-3 yağ asitleri, lif, protein, vitamin ve mineral açısından zengindir. Dengeli beslenmeyi destekleyen süper besin chia tohumu Ballıbabagiller familyasına ait ve Güney Amerika kökenlidir. Özellikle Maya ve Aztek medeniyetleri tarafından enerji kaynağı olarak kullanılmıştır.
Chia Tohumu Nedir?
Asırlar boyunca Maya ve Aztek beslenme kültüründe yer alan chia tohumu, sağlıklı bileşenlere sahip olan bir besin ögesidir. Chia, Maya dilinde “güç” kelimesini ifade eder. Chia bitkisinin tohumları, yarışçı ve koşucuların yemeği olarak kullanılırdı. Doyurucu ve güç veren özelliğinin keşfedilmesi, günümüzde chia tohumunun daha sık tüketilmesini sağladı.
Chia tohumu (Salvia hispanica), Lamiaceae familyasına aittir. Bu familyadan gelen chia tohumu, yüksek oranda lif ve faydalı mineraller içerir. Salvia Hispanica, nane ailesindendir. Bu faydalı tohumlar kolayca sindirilebilir. Bu bitkinin tohumu tüketime uygundur. Gıdalara eklenerek tüketilebilir. Eklendiği yiyecek ve içeceklerin tadını değiştirmez. Besin değerini yükseltme özelliği vardır.
Aztek döneminde önemli bir besin ögesi olan chia tohumu, besin değeri açısından zengin olduğundan para yerine kullanılmaktaydı. Bu faydalı tohumlar, Aztek savaşçılarını 24 saat dinç ve tok tutma özelliği taşımaktaydı.
21. yüzyılda chia tohumu için “Süper Besin ve 21. yy Tohumu” ifadeleri kullanılmaya başlandı. 5000 yılı aşkın süredir beslenmede yer alan chia tohumu, dengeli ve sağlıklı beslenmek isteyenler tarafından tüketilmektedir.
Chia tohumu nedir sorusu için en kısa haliyle yanıt verildiğinde, Salvia hispanica bitkisinden elde edilen küçük, besleyici, besin değeri yüksek tüketilebilir tohumlar olduğu ifade edilebilir.
Çalışma: “Chia Seeds (Salvia hispanica): A New Functional Food with Numerous Health Benefits”
Bulgular: Bu çalışma, chia tohumlarının besin profili ve potansiyel sağlık yararlarını incelemiştir. Chia tohumlarının yüksek omega-3 yağ asitleri, lif, antioksidanlar ve diğer biyoaktif bileşenler içermesi, kardiyovasküler sağlıktan kan şekerinin düzenlenmesine kadar geniş bir sağlık yararı yelpazesine katkıda bulunabilir. Araştırma, chia tohumlarının özellikle obezite, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve dislipidemi gibi kronik hastalıkların önlenmesinde ve yönetiminde etkili olabileceğini vurgulamaktadır.
Kaynak: Ullah, R., Nadeem, M., Khalique, A., Imran, M., Mehmood, S., Javid, A., & Hussain, J. (2016). Chia seeds (Salvia hispanica): A new functional food with numerous health benefits. Pakistan Journal of Food Sciences, 26(3), 189-202.
Chia Tohumunun Yapısı
Chia tohumu (Salvia hispanica L.) yapısal olarak ince bir kabuğa sahiptir. Yaklaşık 1-2 mm büyüklüğünde, oval biçimli ve çeşitli renk tonlarındadır. Tohumların dış yüzeyi genellikle gri, beyaz, siyah veya kahverengi görünebilir. Chia tohumlarında, suyla temas ettiğinde hızla jelatinöz bir madde salgılayan hidrofilik kabuk bulunur. Su veya süt içinde bir süre beklediğinde, jelli yapısı ortaya çıkar.
Chia tohumunun dışındaki kabuk, tohumun ağırlığının 10-12 katı kadar su emebilme özelliği taşır. Chia tohumu 9 aminoasit içeren sağlıklı ve faydalı bir besindir. 100 gramlık chia tohumu 34 gram lif, 16 gramdan fazla kaliteli protein içermektedir.
Chia Tohumu Nerede Yetişir?
Chia tohumu, tropikal ve subtropikal iklimlerde yetişme özelliği göstermektedir. Daha çok Orta ve Güney Amerika sınırları içinde yetişmektedir. Peki chia tohumu hangi ülkede yetişir? Özellikle Meksika, Guatemala ve Arjantin gibi ülkelerde yaygın olarak yetişme alanları vardır. Bu bölgelerde dikkat çeken sıcak, güneşli ve nemli iklim koşulları, chia tohumunun verimli şekilde yetişmesine imkan sağlar.
İklim ve koşullar açısından chia tohumu nerede yetişir? Chia bitkisinin yetişmesi için 15°C ile 30°C arasındaki sıcaklıklar aranır. Yağış miktarının yıllık ortalama 500-800 mm civarında olduğu bölgelerde kolaylıkla, yüksek verimle yetişebilir.
Suya çok duyarlı olduğundan, drenajı iyi olan toprakların tercih edilmesi önemlidir. Bu şartları sağlayan topraklarda verimli şekilde yetişen chia tohumu, günümüzde Avustralya, Hindistan ve bazı Afrika ülkeleri gibi farklı bölgelerde ticari amaçla kontrollü şekilde yetiştirilmektedir.
Chia Tohumu İçeriğinde Neler Var?
Chia tohumu; faydalı bileşenler, vitamin ve minerallerden oluşmaktadır. Besleyici, doyurucu, zengin ve faydalı bir içeriği vardır. Chia tohumunu oluşturan temel bileşenler, şu şekilde sıralanabilir:
Yağlar
Chia tohumu, özellikle omega-3 yağ asitleri bakımından zengindir. İçerdiği yağın büyük bir bölümü, alfa-linolenik asit (ALA) formuna sahiptir. Omega-6 yağ asitleri (linoleik asit) de yer almaktadır.
Protein
Chia tohumları yüksek kaliteli protein içermektedir. Yapısında, esansiyel amino asitleri barındırmaktadır.
Lif
Chia tohumlarının büyük bir kısmı diyet lifi içermektedir. Yapısındaki liflerin yaklaşık %85’i çözünür lif özelliği taşır. Çözünür lif, chia tohumlarının suyla bir araya geldiğinde jel kıvamını almasını sağlar.
Karbonhidratlar
Chia tohumlarında karbonhidrat bulunur. Tohumun büyük kısmı diyet lifinden oluşmaktadır. Bu nedenle glisemik indeksi düşük düzeydedir.
Mineraller
Chia tohumu içeriği mineral bakımından zengindir. Özellikle kalsiyum, fosfor, magnezyum ve potasyum gibi mineraller bulunur. Kalsiyum oranı da süt gibi geleneksel kaynaklara göre daha fazladır.
Antioksidanlar
Chia tohumu içeriğinde antioksidan bileşikler yer alır. Özellikle fenolik bileşikler ve flavonoidler gibi güçlü antioksidanlar bakımından zengin yapısı vardır.
Vitaminler
Chia tohumunu oluşturan bileşikler arasında B vitamini kompleksi (B1, B2, B3) ve E vitamini yer alır.
Çalışma: “Nutritional and Bioactive Compounds in Chia Seeds (Salvia hispanica L.) as Affected by Genotype and Growing Conditions”
Bulgular: Bu çalışma, chia tohumlarının besin bileşikleri ve biyoaktif maddelerinin çeşitliliğini incelemiş ve bu bileşiklerin bitki genotipi ve yetişme koşulları ile nasıl etkilendiğini araştırmıştır. Araştırmada chia tohumlarının protein, yağ, diyet lifi, mineraller ve antioksidan özellikler bakımından yüksek düzeyde önemli bileşikler içerdiği gösterilmiştir.
Kaynak: Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2013.
Chia Tohumunda Gluten Var mı?
Chia tohumu, glutensiz bir besin ögesidir. İçeriğinde gluten bulunmamaktadır. Glutene karşı hassasiyet gösteren bünyeler için faydalı ve sağlıklı bir besin olarak kullanılmaktadır.
Çalışma: “Evaluation of Gluten-Free Baked Products Containing Chia (Salvia hispanica L.)”
Bulgular: Bu çalışmada, chia tohumlarının gluten içermeyen gıdalar üretimindeki potansiyel kullanımı değerlendirilmiştir. Chia tohumlarının, unlu mamullerdeki glutenin yerini alabilecek doğal bir katkı maddesi olarak kullanılabileceği incelenmiştir. Araştırma, chia tohumlarının gluten içermeyen formülasyonlarda yapı ve besin değerini iyileştirici rol oynayabileceğini göstermiştir.
Kaynak: Journal of Food Science and Technology, 2015.
Chia Tohumu Bozulur mu?
Chia tohumu yüksek oranda antioksidan maddeler içerir. Bu özelliği ise raf ömrünü uzatmaktadır. Chia tohumu bozulur mu sorusu için, uygun şartlar sağlandığında taze kalabilir yanıtını verebiliriz. Chia tohumu, çiğ halde uzun süre serin ve kuru dolaplarda saklanabilir. Çiğ ve kuru chia tohumunu temiz bir kavanoz içinde, 2-4 yıl arasında serin yerde koruyabilirsiniz.
Sıvı ile temas eden ve jelleşen chia tohumunu ise buzdolabında ortalama 3 gün muhafaza edebilirsiniz. Yüksek nem, sıcaklık ve ısı gibi durumlara maruz kalan chia tohumu nemlenip küflenebilir. Bu durum da kısa sürede bozulmasına neden olabilir.
Chia Tohumu Nasıl Saklanmalı?
Chia tohumunu saklamak için temiz gıda saklama ürünlerden yardım alabilirsiniz. Chia tohumunu saklarken izleyebileceğiniz adımlar şu şekilde sıralanabilir:
- Tek kullanımlık paketler halinde saklayıp kullanım öncesinde paketi dolaptan çıkarabilirsiniz.
- Büyük bir cam kavanoz içinde saklanan chia tohumunu temiz ve kuru kaşıkla alıp kavanozu sıkıca kapatabilirsiniz.
- Saklama kabını veya kavanozu güneş ışığından uzak, serin ve kuru bir dolapta saklayabilirsiniz.
- Çok sıcak ve nemli bölgelerde yaşayanlar ise, tek kullanımlık paketler halinde derin dondurucuda muhafaza edebilir.
Chia Tohumu Nerede Satılır?
Market ve aktarlarda satılan chia tohumunu, kontrol ederek temin edebilirsiniz. Paketli chia tohumlarını, son kullanma tarihini kontrol ederek alabilirsiniz.
Chia Tohumu Nasıl Kullanılır? 12 Pratik Tarifi
Chia Tohumu Faydaları: Ne İşe Yarar, Neye İyi Gelir?
Chia Tohumu Zayıflatır Mı? Diyete Uygun Nasıl Kullanılır? 3 Fit Tarif
Chia Tohumu Diyeti Nasıl Yapılır? Diyet Listesi – Zayıflatan Detoks Kürü
Blog sayfamızda faydalı bilgiler kategorisini kapsayan yazılar genel bilgilendirme amaçlıdır. Kategoride söz konusu içeriğin açıklayıcı tanımlamalarına, en belirgin faydalı özelliklerine, doğru ve etkili kullanım tavsiyelerine kolaylıkla tek yazıdan ulaşabilirsiniz. Yazı yayına alındıktan sonra, zaman içerisinde güncelliğini ve geçerliliğini yitirebilir. İlgili besinin ya da ürünün faydaları her bünyede farklı etkiler gösterebilir. Sunmuş olduğumuz bilgiler hiçbir zaman doktor teşhisinin yerini tutmaz, reçete niteliği taşımaz. Bilgileri uygulamadan önce alanında uzman görüşü almanızı tavsiye eder; aksi durumda oluşabilecek sorunlardan sitemizin sorumlu tutulamayacağını önemle hatırlatırız.
