A Vitamini Faydaları ve Görevleri

A vitamini insan sağlığında; göze, bağışıklık sistemine, hücre büyümesine ve cilt yenilenmesine doğrudan katkıda bulunur. A vitamini faydaları arasında hücresel yenilenmeyi hızlandırmak, antioksidan olması nedeniyle bağışıklık fonksiyonlarını iyileştirmek yer alır.

A Vitamini Nedir?

A vitamini, insan bedeninin pek çok hayati fonksiyonu adına yararlı olan, yağda çözünen (A, D, E ve K) vitaminlerden biridir. Bu vitamin 2 ana formda bulunur: Hayvansal kaynaklı gıdalardan elde edilen retinoidler ve bitkisel kaynaklı karotenoidler.

• Retinoidler (örneğin retinol): Hayvansal kaynaklarda bulunur.
• Karotenoidler (örneğin beta-karoten): Bitkisel kaynaklarda bulunur ve vücutta A vitaminine dönüştürülür.

Vücutta, göz sağlığı, bağışıklık sistemi, üreme sağlığı ve hücrelerin normal işlevlerini sürdürebilmesi için gereklidir. Bu vitaminin aynı zamanda antioksidan görevi üstlendiği de söylenebilir.

A vitamini, gözlerdeki retina hücrelerinde ışığa duyarlı pigmentlerin üretiminde rol oynar ve bu sayede düşük ışıkta dahi sağlıklı bir görme sağlar. Ayrıca a vitamini faydası olarak bilinen bağışıklık sistemini güçlendirme özelliği ile vücudu enfeksiyonlara karşı korur, ayrıca cilt sağlığının korunmasına katkıda bulunur.

Çalışma: Marzeda, P., & Luszczki, J. J. (2019). Role of vitamin A in health and illness.

Bulgular: Bu çalışma A vitaminin ne olduğuna detaylı olarak değinmektedir. A vitamini insanın refahı ve hayatta kalması için gerekli bir madde olduğundan bahsetmektedir.

Kaynak: Journal of Pre-Clinical and Clinical Research.

A Vitamini Ne İşe Yarar?

• Görme fonksiyonlarını iyileştirir.
• Cildi onarır ve yeniler.
• Yaşlanma belirtilerini geciktirir.
• Akne ve sivilce oluşumunu önler.
• Diş ve kemik yapısını korur.
• Bağışıklığı (immün sistem) güçlendirir.
• Bazı kanser türlerinde koruyucudur.
• Cildi güneş ışınlarından korur.
• Üreme sistemi işleyişini düzenler.
• Hamilelikte embriyo gelişimini destekler.
• Kızamık vakalarını önleyebilir.
• Hafızayı güçlendirir.
• Saç sağlığını güçlendirir.
• Anne sütünü artırabilir.

A vitamini, insan metabolizmasının lineer düzende çalışmasını sağlar. Görme kalitesi, sağlıklı büyüme, üreme sistemi, anne karnındaki embriyonun gelişmesi, bağışıklığın güçlenmesi ve kan oluşumunun hızlanması adına oldukça faydalıdır.

Görme Fonksiyonlarını İyileştirir

A vitamini, retinadaki rodopsin pigmentinin üretiminde yer alarak özellikle karanlıkta görme yeteneğini artırır. A vitamini eksikliği olan bireylerde, gece körlüğü olarak bilinen düşük ışıkta görme zorluğu yaygın bir belirtidir.

Çalışma: Saari, J. C. (2016). Vitamin A and vision. The Biochemistry of Retinoid Signaling II: The Physiology of Vitamin A-Uptake, Transport

Bulgular: Bu çalışma, görme süreci için gerekli olan A vitamininin aldehit formlarının toksisitesinden korumak adına rejenerasyon sırasında ek reaksiyonlar gerektiğine ve A vitaminin görme açısından ne kadar önemli olduğuna detaylı olarak değinmektedir.

Kaynak: The Biochemistry of Retinoid Signaling

Cildi Onarır ve Yeniler

A vitamini cilde faydaları arasında, cilde genç bir görünüm ve sağlıklı doku kazandırması yer alır. Retinoid formundaki A vitamini cilt hücrelerinin yenilenmesini ve onarılmasını destekler.

Çalışma: VanBuren, C. A., & Everts, H. B. (2022). Vitamin A in skin and hair: an update.

Bulgular: Bu çalışma, A vitamininin sağlıklı cilt ve saçların uzaması için gerekli olan, yağda çözünen bir mikro besin olduğundan bahsetmektedir. Ayrıca, bu derlemede retinoidlerin cilt ve saç üzerindeki etkileri üzerine yeni araştırmalar tartışılmaktadır.

Kaynak: Nutrients.

Yaşlanma Belirtilerini Geciktirir

A vitamini ciltteki kolajen üretimini artırarak kırışıklık görünümünü azaltır. Yaşlanma sürecinde cilt elastikiyetini kaybeder ve kırışıklık oluşumu artar. Retinoid içeren A vitamini, yaşlanma belirtilerini yavaşlatabilir.

Çalışma: VanBuren, C. A., & Everts, H. B. (2022). Vitamin A in skin and hair: an update.

Bulgular: Bu çalışmada, insan derisi fibroblast kültürleri, çeşitli A vitamini analoglarının (retinoidler), ciltte kollajen bozulmasında rol oynayan iki enzimin etkilerini incelemek için kullanılmıştır. Sonuçlar, retinoik asitlerin kollajenazı in vitro olarak iki mekanizmayla modüle ettiğini göstermektedir.

Kaynak: Nutrients.

Akne ve Sivilce Oluşumunu Önler

A vitamini içindeki retinoidler, akne ve sivilce izlerinden kaynaklı cilt lekelerinin hafiflemesini sağlar. Retinoid, cilt hücrelerinin yenilenmesini teşvik ederek gözeneklerdeki tıkanmaları azaltabilir. Böylece sivilce oluşumunu önler.

Çalışma: Cook, M. K., Perche, P. O., & Feldman, S. R. (2022). The use of oral vitamin A in acne management: a review.

Bulgular: Bu çalışmada, A vitamininin akne vulgaris tedavisinde etkili olabileceğinden bahsedilmektedir. Yan etkileri için ise niteliksel olarak izotretinoininkine benzer ve tedaviyi bıraktıktan sonra en az üç ay boyunca hamilelikten kaçınmak gerektiğine değinilmektedir.

Kaynak: Dermatology Online Journal.

Diş ve Kemik Yapısını Korur

A vitamini, kemik dokusunun korunması ve sağlıklı diş gelişimi için önemli bir besin ögesidir. Bu vitamin, osteoblast adı verilen kemik yapıcı hücrelerin işlevini sağlayarak kemik yoğunluğunu artırabilir ve yaşa bağlı kemik kaybını önleyebilir. A vitamini aynı zamanda sağlıklı diş etlerinin korunmasında etkilidir. Epitel dokusunun yenilenmesine katkıda bulunur.

Çalışma: Mclean, F. C., & Budy, A. M. (1964). Vitamin A, vitamin D, cartilage, bones, and teeth.

Bulgular: Bu çalışmada, A vitaminin, kıkırdak, kemikler ve dişler üzerine etkileri ele alınmaktadır.

Kaynak: Vitamins & Hormones.

Bağışıklığı (İmmün Sistem) Güçlendirir

A vitamini, vücudun bağışıklık yanıtını güçlendiren temel bir besindir. Özellikle epitel dokuların korunmasında etkilidir. A vitamini görevleri arasında solunum yollarını korumak, bağırsak ve üreme sistemi gibi enfeksiyon riski yüksek olan dokuların sağlıklı olmasına katkıda bulunmak vardır.

Çalışma: Huang, Z., Liu, Y., Qi, G., Brand, D., & Zheng, S. G. (2018). Role of vitamin A in the immune system.

Bulgular: Bu çalışmada, A Vitamininin (VitA), vücuttaki epitel ve mukus bütünlüğünü korumak adına çok önemli olan bir mikro besin olduğundan bahsedilmektedir. Ayrıca, VitA, bağışıklık fonksiyonunun güçlendirilmesindeki kritik rolü nedeniyle anti-inflamatuar vitamin olarak da bilinir. VitA, bağışıklık sisteminin gelişiminde rol oynayıp hücresel bağışıklık yanıtlarında ve humoral bağışıklık süreçlerinde düzenleyici roller oynayacağına detaylı olarak değinmektedir.

Kaynak: Journal of clinical medicine.

Bazı Kanser Türlerinde Koruyucudur

A vitamini özellikleri içinde karotenoidlerin faydası, akciğer ve prostat kanseri gibi bazı kanser türleriyle ilişkilendirilebilir. A vitamini, hücresel oksidatif hasarı azaltabilir. Bu nedenle, yeterli A vitamini alımı bazı kanser risklerini azaltmada destekleyici bir etken olabilir.

Çalışma: Ong, D. E., & Chytil, F. (1983). Vitamin A and cancer.

Bulgular: Bu çalışmada, A vitamini ile kanser arasındaki ilişkinin yönleri tartışılmaktadır. Laboratuvar hayvanlarında yüksek sıklığa sahip deneysel tümörler üretmek için kimyasal kanserojenlerin kullanılması, A vitamini ile kanser arasında bir ilişkinin varlığını saptamak içindir. A vitamininin düşük alımı, hayvanın kanserojenik hakarete karşı duyarlılığının artmasına neden olmuştur. A vitamini eksikliği olan bir diyet alan sıçanlarda spontan mide karsinomu görülme sıklığı daha yüksektir. Yetersiz retinol (A vitamini alkolü) veya esterlerinin tedariki, daha yüksek tümör sıklığına neden olmuştur.

Kaynak: Vitamins & Hormones.

Cildi Güneş Işınlarından Korur

A vitamini, cilt bariyerini güçlendirir. Güneş ışığının etkisiyle hasar gören cilt hücrelerinin yenilenmesini teşvik edip cildi güneşe karşı koruyabilir.

Çalışma: Alberts, D., Ranger-Moore, J., Einspahr, J., Saboda, K., Bozzo, P., Liu, Y., … & Bartels, P. (2004). Safety and efficacy of dose-intensive oral vitamin A in subjects with sun-damaged skin.

Bulgular: Bu çalışmada, ön kollarının yan taraflarında ciddi güneş hasarı olan yüz yirmi dokuz katılımcı, 12 ay boyunca plasebo veya 25.000, 50.000 veya 75.000 IU/gün A vitamini almak üzere randomize edilmiştir. Birincil çalışma son noktaları, A vitamininin klinik ve laboratuvar güvenliğiydi; ikincil son noktalar ise güneşten zarar görmüş ciltte kantitatif, karyometrik görüntü analizi ve retinoid reseptörlerinin değerlendirilmesini içeriyordu. Çalışmanın sonuçları incelendiğinde, A vitamini için istatistiksel olarak anlamlı verilen doz ve yanıt etkileri görülmektedir.

Kaynak: Clinical cancer research.

Üreme Sistemi İşleyişini Düzenler

A vitamini, sağlıklı üreme sistemi için gerekli olan temel vitamindir. Kadınlarda yumurtalıklardaki fonksiyonları geliştirebilir. Erkeklerde ise sperm kalitesini yükseltebilir. A vitamini eksikliği, hem erkeklerde hem de kadınlarda üreme sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve kısırlık riskini artırabilir.

Çalışma: Eskild, W., & Hansson, V. (1994). Vitamin A functions in the reproductive organs.

Bulgular: Bu çalışmada, A vitamininin erkek ve dişi üremesindeki işlevi gözden geçirilmiştir.

Kaynak: University of Oslo, Oslo, Norway

Hamilelikte Embriyo Gelişimini Destekler

A vitamini, hamilelik döneminde embriyonun gelişmesini sağlar. Fetüsün kalp, akciğer, böbrek ve sinir sistemi gibi temel organlarının gelişimini destekleyebilir.

Çalışma: Zile, M. H. (1998). Vitamin A and embryonic development: an overview.

Bulgular: Bu çalışma, A vitaminin embriyonik gelişim üzerindeki kritik rolünden bahsediyor. A vitamininin aktif formu olan retinoik asit, retinoid reseptörleri aracılığıyla sinyal iletim yollarını düzenleyerek embriyonik gelişimde önemli görevler üstleniyor. Hem A vitamini eksikliği hem de fazlalığı, doğumsal kusurlara yol açabiliyor.

Kaynak: The Journal of nutrition.

Kızamık Vakalarını Önleyebilir

Kızamık, bağışıklığı düşük olan çocuklarda ciddi komplikasyonlara neden olabilen bir enfeksiyon hastalığıdır. A vitamini, bağışıklık sistemini güçlendirerek kızamık gibi bulaşıcı hastalıklara karşı koruma sağlayabilir.

Çalışma: D’Souza, R. M., & D’Souza, R. (2001). Vitamin A for treating measles in children.

Bulgular: Bu çalışma, kızamık hastalığı geçiren çocuklarda A vitamini takviyesinin ölüm oranlarını, pnömoniyi ve diğer komplikasyonları önlemedeki etkisini incelemektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), A vitamini eksikliği olan bölgelerde kızamık geçiren çocuklara iki gün boyunca 200.000 IU (bebeklerde 100.000 IU) A vitamini verilmesini öneriyor. Araştırmanın sonucuna göre, tek doz A vitamini, kızamıklı çocuklarda ölüm riskini azaltmada etkili bulunmamışken, iki gün boyunca verilen 200.000 IU’luk A vitamini takviyesinin genel ölüm oranını ve pnömoni kaynaklı ölüm riskini önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir.

Kaynak: The Cochrane database of systematic reviews.

Hafızayı Güçlendirir

Retinoidler, beyindeki hücresel iletişimi düzenleyen sinirsel yolların işleyişinde görev alır. A vitamini eksikliğine rastlanan bireylerde, öğrenme ve hafıza işlevlerinde yavaşlama meydana gelebilir. Yeterli A vitamini alımı özellikle yaşlı bireylerde bilişsel işlevlerin korunmasına yardımcı olur, hafızayı güçlendirebilir.

Çalışma: Fragoso, Y. D., Campos, N. S., Tenrreiro, B. F., & Guillen, F. J. (2012). Systematic review of the literature on vitamin A and memory.

Bulgular: Bu çalışma, A vitamininin hafıza ve bilişsel işlevler üzerindeki etkilerini inceleyen araştırmaları sistematik olarak gözden geçirmektedir. Çalışmanın amacı, A vitamini ve hafıza arasındaki ilişkiyi değerlendirmek ve bu konuda kanıta dayalı veriler sunmaktır. 236 çalışmadan 44’ü detaylı incelemeye alınmış; bunların çoğu hayvan modelleri (kuşlar, fareler, sıçanlar) üzerinde yapılmıştır.

Kaynak: Dementia & neuropsychologia.

Saç Sağlığını Güçlendirir

Retinoik asit ve retinal, A vitamininin ana aktif metabolitleridir. Retinoik asit, saç folikülü kök hücrelerini alınan doza bağlı olarak düzenleyerek saç döngüsünün işleyişini etkileyebilir.

Çalışma: VanBuren, C. A., & Everts, H. B. (2022). Vitamin A in skin and hair: an update.

Bulgular: Bu çalışma, A vitamininin sağlıklı cilt ve saç için gerekli olan, yağda çözünen bir mikro besin olduğundan bahsetmektedir. Ayrıca, bu derlemede retinoidlerin cilt ve saç üzerindeki etkileri üzerine yeni araştırmalar tartışılmaktadır.

Kaynak: Nutrients.

Anne Sütünü Artırabilir

A vitamini, hamilelik ve emzirme döneminde anne sağlığının yanı sıra bebeğin gelişimi için de önemli bir mikro besindir. Emziren annelerde A vitamini ihtiyacı artar. A vitamini, süt yoluyla bebeğe geçer. Bebeğin bağışıklık sistemi, görme sağlığı ve genel büyüme ve gelişimi için gereklidir. A vitamini anne sütü üretimine katkıda bulunabilir; annenin yeterli A vitamini alması, süt üretimini destekleyebilir.

Çalışma: Stoltzfus, R. J., & Underwood, B. A. (1995). Breast-milk vitamin A as an indicator of the vitamin A status of women and infants.

Bulgular: Bu çalışma, anne sütündeki A vitamini düzeylerinin, emziren anneler ve onların bebeklerinde A vitamini durumunu değerlendirmek için bir gösterge olarak kullanımını inceliyor. Anne sütündeki A vitamini, annenin ve emzirilen bebeğin A vitamini seviyesini değerlendirmek için benzersiz ve önerilen bir yöntem olarak sunulmakta ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından küresel A vitamini eksikliğinin izlenmesi için tavsiye edilmektedir.

Kaynak: Bulletin of the World Health Organization.