K Vitamini Ne İşe Yarar?

tarafından
17
K Vitamini Ne İşe Yarar?

K Vitamini Faydaları ve Görevleri

K vitamini, vücut sağlığı için temel mikro besin olup kanın normal pıhtılaşma süreçlerinde görev alır. Yağda çözünen bu vitamin, özellikle kemik sağlığını desteklemek ve kalp-damar sistemi üzerinde olumlu etkiler sağlamak için gereklidir. K1 (filokinon) ve K2 (menakinon) olmak üzere iki ana formda bulunan K vitamini; yeşil yapraklı sebzeler, fermente gıdalar ve bazı hayvansal ürünlerde doğal olarak bulunur.

K Vitamini Nedir?

K vitamini, yağda çözünen bir vitamindir. Kanın pıhtılaşması, kemik metabolizması ve kardiyovasküler sağlıkta görev alan vitamindir. Doğada 2 ana formda bulunur: Bitkilerde bulunan filokinon (K1) ve hayvansal kaynaklarda ile fermente gıdalarda bulunan menakinonlar (K2).

Çalışma: Ugural, A., & Ayaz, A. (2020). Diyetle K Vitamini Alımı Bilişsel Performansı Etkiler mi?

Bulgular: Yapılan çalışmada, K vitamini eksikliğinin Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif bozuklukların patogenezine katkıda bulunabileceği saptanmıştır. Ayrıca, yaşlı bireylerde K vitamini seviyelerinin azalmasının bilişsel bozukluklarla ilişkili olduğu görülmüştür. Çalışma aynı zamanda K vitaminini detaylı olarak incelemektedir. K vitamini, yağda çözünen bir vitamin olarak filokinon (K1) ve menakinon (K2) formlarında doğada bulunur. K3 (menadion) ise sentetik bir analoğudur. Vücutta K vitamini, K vitaminine bağımlı proteinlerin karboksilasyonunda rol oynar ve özellikle koagülasyon süreçleriyle ilişkilendirilir.

Kaynak: Sakarya Tıp Dergisi.

K Vitamini Normal Değer Aralığı

Plazmadaki K vitamini düzeyleri, bireylerin beslenme alışkanlıkları, yaş, cinsiyet ve sağlık durumları gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Genel olarak, sağlıklı bireylerde plazma filokinon (K1 vitamini) konsantrasyonları 0.22 ila 8.88 nanomol/litre (nmol/L) arasında kabul edilir.

Çalışma: Fusaro, M., Gallieni, M., Rizzo, M. A., Stucchi, A., Delanaye, P., Cavalier, E., … & Plebani, M. (2017). Vitamin K plasma levels determination in human health.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamini (K1 ve K2) seviyelerinin ölçümü ve insan sağlığı üzerindeki etkilerini araştırmaktadır. Çalışmada, K vitamini durumunun doğru değerlendirilmesi için kullanılan doğrudan ve dolaylı yöntemler incelenmiştir. K vitamini seviyeleri için normal değer aralıkları konusunda çalışmada, plazma filokinon seviyelerinin 0.22 ila 8.88 nmol/L arasında değiştiği, ancak çoğu çalışmada 2 nmol/L’nin altında olduğu belirtilmiştir. Batı diyetlerinde günlük K vitamini alımı 60-200 µg arasında değişmektedir ve bu miktarın büyük bir kısmı (%90) filokinondan oluşmaktadır. K vitamini için önerilen alım miktarlarında ülkeler ve sağlık kuruluşları arasında bir tutarlılık olmadığı ifade edilmiştir. Örneğin, ABD Institute of Medicine, erkekler için günlük 120 µg, kadınlar için ise 90 µg K vitamini alımını önerirken, K vitamini eksikliğine dair kesin bir plazma seviyesi eşik değeri bulunmadığını vurgulamıştır​.

Kaynak: Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (CCLM).

K Vitamini Çeşitleri

K vitamini çeşitleri, doğada farklı formlarda bulunan ve vücutta çeşitli biyolojik işlevleri destekleyen yağda çözünen vitaminlerdir. Başlıca iki doğal formu vardır:

  • K1 Vitamini (Filokinon)
  • K2 Vitamini (Menakinonlar)

K2 vitamini, yan zincirlerindeki izoprenoid birim sayısına göre farklı alt türlere ayrılır; bunlar menakinon-4 (MK-4) ve menakinon-7 (MK-7) gibi formları içerir. MK-4 formu hayvansal dokularda bulunurken, MK-7 formu fermente gıdalarda ve bazı bakteriler tarafından üretilir. Sentetik bir form olan K3 Vitamini (Menadion) da mevcuttur; ancak bu form insanlarda kullanımı için uygun değildir ve toksik etkilere neden olabilir.

Çalışma: Stafford, D. W. (2005). The vitamin K cycle.

Bulgular: Bu makale, K vitamininin döngüsünü ve fonksiyonel rollerini detaylandırıyor. K vitamini, post-translasyonel modifikasyon yoluyla glutamat kalıntılarının gamma-karboksil glutamat (Gla) haline dönüştürülmesini sağlayarak K vitamini bağımlı proteinlerin aktivitesini düzenler. Bu süreç, K vitamini epoksidaz döngüsü ve gamma-glutamil karboksilaz enzimi aracılığıyla gerçekleştirilir. K vitamini iki ana formda incelenmiştir: K1 (filokinon) ve K2 (menakinon). K1, çoğunlukla yeşil yapraklı sebzelerde bulunur ve karaciğerde depolanma eğilimindedir. K2 ise fermente edilmiş soya ürünlerinde, peynirde ve bazı hayvansal gıdalarda bulunur ve daha çok arterler ve ekstrahepatik dokularda birikir.

Kaynak: Journal of Thrombosis and Haemostasis.

K Vitamini Özellikleri

K vitamini özellikleri arasında pıhtılaşma faktörlerinin sentezinde kofaktör olarak görev alması bulunur. Eksikliğinde kanama bozuklukları ortaya çıkabilir. Kemikler için de önemli bir vitamindir. Osteokalsin gibi kemik proteinlerinin aktivasyonunda görev alarak kemik mineralizasyonunu destekleyip osteoporoz riskini azaltabilir. K vitamini, damar sağlığını koruyarak damar kireçlenmesini önleyip kardiyovasküler hastalık riskini azaltabilir.

Çalışma: DiNicolantonio, J. J., Bhutani, J., & O’Keefe, J. H. (2015). The health benefits of vitamin K.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamini’nin sağlık üzerindeki etkilerini ele almaktadır. Araştırmada, K vitamininin vücutta antikalsifikasyon, kemik oluşturma, insülin duyarlılığı artırma ve kanser önleme gibi önemli işlevleri olduğu belirtilmektedir. Özellikle K1 (filokinon) ve K2 (menakinon) formlarına odaklanılmış, bu vitaminlerin kemik sağlığı, damar kireçlenmesi ve insülin duyarlılığı üzerindeki olumlu etkileri vurgulanmıştır. Makale, K vitamininin temel özelliklerini detaylı açıklamaktadır. K vitamininin, kan pıhtılaşma faktörleri ve kemik sağlığı için önemli olan proteinlerin karboksilasyonunda hayati rol oynadığı belirtilmektedir. Ayrıca, K2’nin arteriyel kireçlenmeyi önleme ve tersine çevirme konusunda K1’den daha etkili olduğu öne sürülmüştür.

Kaynak: Open heart.

K Vitamini Ne İşe Yarar?

  • Kan pıhtılaşmasında görev alır.
  • Kalp ve damar sağlığını korur.
  • Kemik yapısını güçlendirir.
  • Yaraların iyileşme hızını artırır.
  • Kanser riskini düşürebilir.
  • Kronik hastalık oluşumunu önler.
  • Tansiyonu dengeler.
  • Diyabet riskini düşürebilir.

Kan Pıhtılaşmasında Görev Alır

K vitamini, kanın pıhtılaşması sürecinde görev alır. Özellikle K1 vitamini (filokinon), karaciğerde protrombin gibi pıhtılaşma faktörlerinin sentezinde yer alır. Bu süreç, kanamanın kontrol altına alınmasını ve yaraların daha hızlı kapanmasını sağlayabilir.

Çalışma: Dam, H., & Glavind, J. (1938). Determination of vitamin K by the curative blood-clotting method.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamininin kanın pıhtılaşma mekanizmasındaki rolünü incelemek ve bu vitaminin etkisini ölçmek için geliştirilmiş bir yöntem sunmaktadır. Çalışma, kan pıhtılaşması üzerinde K vitamini eksikliğinin etkisini araştırmak için “tedavi edici kan pıhtılaşma yöntemi” olarak adlandırılan bir yöntem kullanmıştır. Tavuklardan alınan plazma örnekleri üzerinde yapılan bu yöntemle, belirli dozlarda K vitamini içeren maddelerin kan pıhtılaşma üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Araştırmacılar, standart bir K vitamini kaynağı olarak kurutulmuş ıspanak tabletlerini kullanmış ve bu kaynağın 1 gramında yaklaşık 500 birim K vitamini olduğunu hesaplamışlardır. Ayrıca, plazmanın “süpernormal” pıhtılaşma kapasitesine ulaştırılamayacağını, yani aşırı dozda K vitamini verilmesinin kanın normal pıhtılaşma gücünün ötesine geçmeyeceğini gözlemlemişlerdir.

Kaynak: Biochemical Journal.

Kalp ve Damar Sağlığını Korur

K vitamini, özellikle K2 formu (menakinon), kardiyovasküler sağlığa faydalı olabilir. Damar duvarlarında kalsiyum birikimini önleyerek damar sertliği (arterioskleroz) riskini azaltabilir. Aktive Protein C adı verilen bir proteini aktive eden K vitamini, damarların elastikiyetini koruyabilir. K vitamini faydaları arasında kalp sağlığına olan bu olumlu etkiler önemli yer tutar.

Çalışma: Ren, D., Giri, H., Li, J., & Rezaie, A. R. (2019). The cardioprotective signaling activity of activated protein C in heart failure and ischemic heart diseases.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamini bağımlı bir protein olan Aktive Protein C’nin (APC) kardiyoprotektif özelliklerini, özellikle kalp yetmezliği ve iskemik kalp hastalıklarındaki etkilerini ele almaktadır. K vitamini ile kardiyovasküler sağlık arasındaki ilişki ise APC’nin K vitamini bağımlı bir protein olmasından kaynaklanmaktadır. APC, antikoagülan özellikleriyle pıhtılaşmayı düzenlerken, aynı zamanda enflamasyonu baskılar ve hücresel homeostazı korur. Çalışma, APC’nin kanama riski taşımayan varyantlarının potansiyel terapötik stratejiler olarak geliştirilebileceğini, böylece kalp hastalıkları tedavisinde kullanılabileceğini öne sürmektedir​.

Kaynak: International Journal of Molecular Sciences.

Kemik Yapısını Güçlendirir

K vitamini, osteokalsin gibi kemik proteinlerinin aktive edilmesine katkıda bulunur. K vitamini ile kemik sağlığı arasındaki bağlantı, bu vitaminin kemik metabolizmasını modüle eden çeşitli mekanizmaları aracılığıyla açıklanmaktadır.

Çalışma: Weber, P. (2001). Vitamin K and bone health.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamininin insan sağlığı üzerindeki rolünü, özellikle kemik sağlığı üzerindeki etkilerini incelemektedir. Geleneksel olarak K vitamini, kan pıhtılaşmasındaki rolü ile tanınsa da, son on yılda yapılan çalışmalar bu vitaminin kemik metabolizmasında da önemli bir etkisi olduğunu göstermiştir. İnsanlar üzerinde yapılan epidemiyolojik ve müdahale çalışmalarında, K vitamininin kemik mineral yoğunluğunu artırdığı ve osteoporozlu bireylerde kırık oranlarını azalttığı net bir şekilde ortaya konulmuştur. En önemli mekanizmalar arasında, kemik mineralizasyonunda rol oynadığı düşünülen osteokalsin proteinini γ-karboksilasyon yoluyla aktive etmesi ve kalsiyum dengesini olumlu yönde etkilemesi yer almaktadır.

Kaynak: Nutrition.

Yaraların İyileşme Hızını Artırır

K vitamini, kanın pıhtılaşma mekanizmasını destekleyerek açık yaraların daha hızlı kapanmasına yardımcı olabilir. K vitamini, hemostazı destekleyici, anti-enflamatuar, antioksidan etkileri ve hücre proliferasyonu gibi mekanizmalar aracılığıyla yara iyileşme sürecinde potansiyel bir rol oynamaktadır.

Çalışma: Tang, S., Ruan, Z., Ma, A., Wang, D., & Kou, J. (2022). Effect of vitamin K on wound healing: A systematic review and meta-analysis based on preclinical studies.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamininin yara iyileşmesi üzerindeki etkilerini sistematik bir şekilde inceleyen ve meta-analiz yöntemiyle değerlendirilen preklinik çalışmalara dayanmaktadır. Araştırmada, farklı hayvan modelleri ve hücre deneyleri üzerinden K vitamininin yara iyileşmesi sürecine olan etkileri analiz edilmiştir. Hayvan modellerinde K vitamini uygulaması yara iyileşme hızını artırdığı bulunurken (örneğin, sıçan modellerinde iyileşme hızı anlamlı derecede yüksek bulunmuştur), hücre deneylerinde bu durumun tersine yara iyileşme oranını azalttığı gözlemlenmiştir.

Kaynak: Frontiers in Pharmacology.

Kanser Riskini Düşürebilir

K vitamini, özellikle K2 vitamini (menakinon) formları, bazı kanser türlerinin riskini azaltabilir. Yapılan araştırmalar, K2 vitamini alımının prostat kanseri riskini %35 oranında düşürebileceğini göstermektedir. K vitamini eksikliğinin karaciğer kanseri gelişimiyle ilişkili olabileceği de belirtilmektedir.

Çalışma: Dahlberg, S., Ede, J., & Schött, U. (2017). Vitamin K and cancer.

Bulgular: Bu çalışma, subklinik K vitamini eksiklikleri ve bunun karboksilasyon süreçlerindeki etkilerini incelemektedir. Subklinik K vitamini eksikliği, karaciğer ve ekstrahepatik Gla proteinlerinin karboksilasyonunda bozulmalara yol açar, ancak protrombin zamanını uzatmaz. Çalışmada, K vitamininin farklı alt türlerinin tümör büyümesi üzerindeki etkileri ve artan K vitamini alımının potansiyel antitümör etkileri ele alınmaktadır. Çalışmanın bulgularına göre, heparin ve düşük moleküler ağırlıklı heparin gibi faktör X ve II’yi bloke eden antikoagülanlar tümör baskılayıcı etkiler göstermiştir.

Kaynak: Scandinavian journal of clinical and laboratory investigation.

Kronik Hastalık Oluşumunu Önler

K vitamini, anti-inflamatuar özelliklere sahip olup vücutta iltihaplanma süreçlerini düzenleyebilir. Kronik inflamasyon, kalp hastalıkları, diyabet ve artrit gibi çeşitli kronik hastalıkların gelişimini engelleyebilir.

Çalışma: Harshman, S. G., & Shea, M. K. (2016). The role of vitamin K in chronic aging diseases: inflammation, cardiovascular disease, and osteoarthritis.

Bulgular: Bu çalışma, K vitamininin yaşlanmayla ilişkili hastalıklardaki rolünü incelemektedir. K vitamininin, belirli proteinlerin karboksilasyonunda bir enzim kofaktörü olarak işlev gördüğü ve bu proteinlerden bazılarının yaşlanma hastalıklarıyla bağlantılı olduğu vurgulanmaktadır. Çalışma, K vitamininin enzim kofaktörü rolünden bağımsız olarak anti-inflamatuar bir etkisi olabileceğini öne sürmektedir. İltihaplanma, birçok kronik yaşlanma hastalığının temel bir bileşeni olarak tanımlanırken, özellikle kardiyovasküler hastalıklar ve osteoartrit gibi durumlarla ilişkilendirilmektedir. Bulgular, K vitamininin yaşa bağlı bu hastalıklara karşı koruyucu bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Çalışma, K vitamini ve iltihaplanma arasındaki bağlantıyı vurgularken, mekanistik kanıtların bu vitaminin iltihaplanma üzerinde olumlu bir etkisi olabileceğini desteklediğini belirtmektedir.

Kaynak: Current nutrition reports.

Tansiyonu Dengeler

K vitamininin kan basıncı üzerindeki etkileri üzerine yapılan araştırmalar sınırlıdır. K vitamini ve tansiyon arasındaki bağlantı, K vitamininin vasküler kalsifikasyonu önleyen matris Gla proteini (MGP) gibi proteinlerin aktif hale getirilmesindeki rolüne dayanıyor. D vitamini ise MGP ekspresyonunu artırarak K vitamini gereksinimini artırabilir ve bu, vasküler sağlığa katkı sağlayabilir.

Çalışma: Van Ballegooijen, A. J., Cepelis, A., Visser, M., Brouwer, I. A., Van Schoor, N. M., & Beulens, J. W. (2017). Joint association of low vitamin D and vitamin K status with blood pressure and hypertension.

Bulgular: Bu çalışma, düşük D vitamini (25-hidroksivitamin D) ve K vitamini (dekarboksile edilmemiş matris Gla proteini veya dp-ucMGP) seviyelerinin kan basıncı ve hipertansiyon ile olan ilişkisini araştırıyor. Araştırmada, 55-65 yaş arası Hollandalı bireylerden oluşan bir kohort kullanılmış ve düşük D ve K vitamini seviyelerinin hem sistolik hem de diyastolik kan basıncını artırdığı ve hipertansiyon riskini yükselttiği bulunmuştur. Çalışma, düşük D vitamini (<50 nmol/L) ve düşük K vitamini (dp-ucMGP ≥323 pmol/L) seviyelerine sahip katılımcıların, yüksek D ve K vitamini seviyelerine sahip olanlara kıyasla sistolik kan basıncında 4.8 mmHg, diyastolik kan basıncında ise 3.1 mmHg daha yüksek değerlere sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, düşük her iki vitamin seviyesinin hipertansiyon riskinde %62 artış ile ilişkili olduğu saptanmıştır.

Kaynak: Hypertension.

Diyabet Riskini Önleyebilir

K vitamini, insülin duyarlılığını artırarak diyabet riskini azaltabilir. Daha geniş bir bakış açısıyla, K vitamininin diyabet ve prediyabette kan şekeri düzenlenmesi; insülin duyarlılığı, dislipidemi, oksidatif stres ve inflamasyon gibi komplikasyonlar üzerinde faydalar gösterebilir.

Çalışma: Karamzad, N., Maleki, V., Carson‐Chahhoud, K., Azizi, S., Sahebkar, A., & Gargari, B. P. (2020). A systematic review on the mechanisms of vitamin K effects on the complications of diabetes and pre‐diabetes.

Bulgular: Bu çalışma, diyabet mellitus ve prediyabet gibi yaygın endokrin hastalıkların komplikasyonları üzerinde K vitamininin potansiyel faydalarını incelemektedir. Araştırmacılar, K vitamininin farklı formlarının diyabet ve prediyabet üzerindeki işlevsel rollerini değerlendirmek için PubMed, Scopus, Embase, ProQuest ve Google Scholar gibi büyük veri tabanlarında sistematik bir tarama yapmış ve 3.734 çalışmadan sadece dokuz tanesini analiz için dahil etmiştir. Çalışmanın temel bulguları, K vitamini takviyesinin diyabetik hayvan modellerinde kan glukoz seviyelerini düşürdüğünü, açlık serum insülin seviyelerini artırdığını, HbA1c seviyelerini azalttığını ve insülin direnci indekslerini iyileştirdiğini göstermektedir.

Kaynak: Biofactors.

K Vitamini Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

K Vitamini Enerji Verir mi?

K vitamini doğrudan enerji üretiminde rol oynamaz; ancak, vücuttaki kan pıhtılaşma süreçlerine ve kemik sağlığına katkıda bulunur.

K2 Vitamini Neye İyi Gelir?

K2 vitamini özellikle kemik ve kardiyovasküler sağlık için önemlidir. Kalsiyumun kemiklere yönlendirilmesine yardımcı olur, damar sertliğini önleyerek kalp sağlığını destekler.

K2 Vitamini Damarları Açar mı?

K2 vitamini, damar sertliğini azaltarak arterlerin esnekliğini koruyabilir. Bu durum dolaylı olarak dolaşım sisteminin sağlıklı kalmasına katkı sağlar.

K Vitamini Hangi Organa İyi Gelir?

K vitamini özellikle karaciğer, kemikler ve damarlar için faydalıdır. Kan pıhtılaşma faktörlerinin üretimi karaciğerde gerçekleşirken, kemik sağlığı ve damar esnekliği de K vitamininden etkilenir.

En doğru bilgiler ve sağlıklı sonuçlar için uzman doktor desteği alınız. İçeriğimizde yer alan bilgiler reçete niteliği taşımaz. Sağlıklı günler dileriz…

D Vitamini Kaç Olmalı?

A Vitamini Ne İşe Yarar?

Suda Çözünen Vitaminler ve Özellikleri

B12 Eksikliğine Ne İyi Gelir, Ne Yemeli?

K Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?